Klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele aan het woord: ‘de SDGs kunnen slagen, maar er moet meer gebeuren.’

Elke maand interviewen we een persoon die zich vanuit de overheid, het middenveld of de privésector sterk engageert voor de Sustainable Development Goals (SDGs). Deze maand spraken we met professor Jean Pascal van Ypersele over de toekomst van de SDGs, de oorzakelijke connecties tussen wereldproblematieken en de stilte in het medialandschap. Professor Jean Pascal van Ypersele is klimatoloog verbonden aan de Université Catholoque de Louvain (UCL) en heeft jarenlang gezeteld bij het VN-klimaatpaneel IPCC. Tegenwoordig maakt hij ook deel uit van een nieuw expertencomité dat een rapport zal opstellen over de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDGs).

FIDO. Als expert voor de VN volgt en bekijkt u onder andere in hoeverre er vooruitgang wordt geboekt rond de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen. Wat valt u tot nu toe vooral op?
Jean-Pascal van Ypersele  « We zijn nog steeds in het begin van de samenwerking van het globaal rapport Duurzame Ontwikkeling, dus het is nog wat vroeg om conclusies te trekken. Er is wel vooruitgang in verschillende domeinen geboekt.  Voor klimaat hebben we bijvoorbeeld het akkoord van Parijs.  Dat blijft natuurlijk een kader dat nog ingevuld moet worden en de ambities om dit te doen zijn vaak nog onvoldoende. Binnen veel domeinen gaat het de juiste kant op, maar het mag allemaal een beetje sneller en energieker op gang komen. Dat is een eerste vaststelling die we kunnen maken. »

FIDO. Wat zijn de grootste uitdagingen voor overheden bij de implementatie van de SDGs?
Jean-Pascal van Ypersele « Een van de grootste uitdagingen voor overheden is om departementen te stimuleren niet meer op een geïsoleerde manier te werken en binnen hun eigen cocon te blijven. Ze moeten hun blik verwijden en sterker inzetten op een transversale aanpak, horizontaal tussen de verschillende departementen, maar ook verticaal tussen de beleidsniveaus. Het is ook heel belangrijk om alle belanghebbenden bij de overheid, het middenveld en de burgers te betrekken bij het proces. Alleen zo kunnen we echte veranderingen teweegbrengen binnen onze maatschappij en onze economie. »

FIDO. Een transversale aanpak, zoals u net beschrijft, is in België met onze ingewikkelde machtsstructuren heel belangrijk, maar ook niet gemakkelijk. Hoe doet België het op dat vlak?
Jean-Pascal van Ypersele « In België zijn er veel structuren op poten gezet om een samenwerking tussen verschillende departementen en beleidsniveaus mogelijk te maken. Dat is uiteraard positief, maar ik denk dat men de gecreëerde mogelijkheden nog niet ten volste benut.  Een van de belangrijkste redenen hiervoor is een gebrek aan politieke wilskracht.  Kijk bijvoorbeeld op federaal niveau. We hebben nog steeds geen Federaal Plan Duurzame Ontwikkeling, hoewel dit nochtans wettelijk verplicht is. Zulke dingen wegen ook door op de implementatie van de SDGs. Het is belangrijk om in het achterhoofd te houden dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. We moeten de neuzen in dezelfde richting krijgen om de planeet leefbaar te houden. België, net als de andere rijke landen, heeft zijn verantwoordelijkheid daarin op te nemen. Politici denken in termen van hun eigen politieke agenda. Hierdoor is bijvoorbeeld niet altijd even gemakkelijk om objectieven op kort termijn en lang termijn te aligneren. Ook missen ze zo soms opportuniteiten die een breed kader als de SDGs met zich meebrengt. »

Ja, de SDGs zijn zeer ambitieus, maar dat is nodig. Met een meer realistische doelstelling als 'verminder armoede met 10 procent' leg je je op voorhand al neer dat die andere 90 procent arm blijft. Misschien zullen sommige SDGs niet behaald worden, maar beleid zal de juiste richting uit evolueren.

FIDO. In een interview uit het magazine HUMO stelt u dat de 17 SDGs niet altijd even realistisch zijn, maar zonder scherpe eisen lukt het ook niet. Op welke manier zullen de SDGs tegen 2030 de wereld veranderen, denkt u?
Jean-Pascal van Ypersele  « Het klopt dat de SDGs zeer ambitieus zijn. Neem nu SDG 1 ‘Geen armoede’. Die stelt dat er tegen 2030 geen armoede meer mag zijn in de wereld. Dat is een zeer ambitieuze doelstelling, die mogelijk niet gehaald zal worden. Mocht je er echter van maken ‘Verminder armoede met 10 procent’, dan leg je je al op voorhand neer bij het feit dat die andere 90 procent arm zal blijven. Met een duidelijke, krachtige doelstelling, ookal is hij zeer ambitieus, motiveer je de politici en beleidsmakers om stappen te zetten in de juiste richting. Dit geldt een beetje voor alle SDGs. Zelfs al is de doelstelling zeer ambitieus, er zullen op basis van deze doelstellingen wel plannen uitgewerkt worden die de goede kant opgaan. »

FIDO. SDG-sceptici twijfelen soms aan de blijvende verandering die teweeggebracht zal worden tegen 2030.
Jean-Pascal van Ypersele « Het is nu natuurlijk nog te vroeg om voorspellingen te maken over de effectieve impact die we zullen vaststellen in 2030. De komende jaren zullen veel uitwijzen, maar het klopt dat daar veel tijd over zal gaan en niet alles zal van de eerste keer aanslaan. Er zijn plannen, objectieven, indicatoren en statistieken nodig. Het is nodig om de vooruitgang te meten en op te volgen. Er zijn instituten nodig die goed functioneren, samenwerken en het maatschappelijk middenveld betrekken. Ik geloof dat als we dat allemaal doen met veel energie en overtuiging, dan is het mogelijk om de SDGs succesvol af te ronden en te arriveren in 2030 met een positief resultaat. Ik geloof dat het mogelijk is, maar men moet het wel willen en men moet meer doen dan dat er gebeurt op dit moment. »

Onderwijs, bevolkingsgroei, milieu, alles is met elkaar verbonden en de SDGs weerspiegelen dit. Het is dus goed voor iedereen, Noord en Zuid, om zich in te zetten voor de SDGs.

FIDO. De akkoorden rond het klimaat en de SDGs zijn allebei in 2015 goedgekeurd door de VN. Over COP21 werd destijds uitgebreid bericht in de media, maar over de duurzame ontwikkelingsdoelen hoort het brede publiek veel minder.  Wat vindt u hiervan?
Jean-Pascal van Ypersele « Ja, het klopt dat het klimaat veel mediabelangstelling krijgt, terwijl andere onderwerpen een beetje achterblijven. Denk maar aan de biodiversiteit. De afname van de biodiversiteit is een ware catastrofe. Dier- en plantensoorten zijn aan het verdwijnen. Ons welzijn, onze voeding, onze gezondheid is allemaal afhankelijk van de gezondheid van deze ecosystemen. Een ander voorbeeld is onderwijs. Het is in sommige ontwikkelingsregio’s schrijnend gesteld met de toegang tot onderwijs. Vooral voor jonge meisjes kunnen vaak niet naar school gaan in ontwikkelingslanden, omdat er verwacht wordt dat ze de secundaire rol innemen.  Iedereen zou er nochtans baat bij hebben, mocht dat niet het geval zijn. Vooruitgang op vlak van onderwijs zal de bevolkingsgroei immers doen afnemen. Dat heeft dan weer positieve gevolgen voor het milieu en vele andere domeinen. Zo zie je maar, alles is verbonden met elkaar. De SDGs weerspiegelen dit. Het is dus goed voor iedereen, zowel het Noorden als het Zuiden,  om zich voor de SDGs in te zetten. »